شب قدر در کلام امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری

قدم اول برای حرف زدن با خدا چیست؟
شب‏ قدر را کسى به دعا و مناجات و گریه و توجه به خدا و نماز و استغفار و امثال این‏ها بگذراند، بعد فرداى آن روز، وقتى‏که در بین جمع مى‏آید و مردم را در خیابانها مشغول کار خودشان مى‏بیند، در دل خود بگوید: اى بیچاره‏ها! شما دیشب در چه حالى بودید، ما چه حالى داشتیم؛ شما غافل بودید! یعنى خود را از دیگران بالاتر حساب کند و این چنین بپندارد. هرکدام از این‏ها باشد، براى پیشرفت تکاملى انسان، سم قاتل است.امثال ما افراد معمولى، دچار تکبرهاى عامیانه هستیم. آن کسانى که در درجات معنوى سیر مى‏کنند و مقامات بالاترى را مى‏بینند، آن‏ها هم در هر رتبه و شأنى که باشند، ممکن است دچار تکبر و اعجاب به نفس و خودبزرگ‏بینى بشوند، که براى آن‏ها خطر عظیمى است. این، براى هرکسى در هر مرتبه‏یى، خطر است.
قدم اول در راه خدا، شکستن خویشتن و خود را فقیر و تهى‏دستِ مطلق دیدن است. یعنى انسان در عین قدرت و ثروت و علم و برخوردارى از مزایا و محاسن و خصوصیات مثبت و در اوج دارایى و توانایى، واقعاً نه به صورت تعارف خود را در مقابل خدا، نیازمند و تهى‏دست و محتاج و کوچک و حقیر ببیند. این، آن روحیه‏ى کمال انسانى است که البته باید با تمرین به این جاها رسید.( بیانات سال‏1369، ص 48)

شاخصه‏ى مهم ماه مبارک رمضان چیست؟
شاخصه‏ى مهم این ماه است- همین تحصیل تقواست. در این دعاى روزانه، بعد از نمازها مى‏خوانیم: «و هذا شهر عظّمته و کرّمته و شرّفته و فضّلته على الشّهور»؛ خداى متعال این ماه را بر ماههاى دیگر، فضیلت داده است. یکى از چیزهایى که این ماه را فضیلت داده، همین «روزه» است؛ یکى از چیزها «نزول قرآن» است؛ یکى از چیزها «شب‏ قدر» است؛ که این‏ها در همین دعا به عنوان شاخصه‏هاى این ماه ذکر شده است. (بیانات سال ‏1385، ص121)

چرا برخی از زمانها و از جمله شب قدر شرافت دارند؟
شرافت شب، ذاتى نیست؛ زیرا روز و شب، همان نور و ظلمت است و در این جهت با هم اختلاف ندارند و شب همان سیاهى و تاریکى، و روز همان روشنایى است، و لیکن شرافت اینها به واسطه حادثه‏اى است که در آنها واقع مى‏شود.مثلًا روز غدیر براى آن واقعه عُظمى و شریف بود که سعید گردید. همچنین شرافت شب قدر براى نزول قرآن است که به نحو رحمت جمعى خداوندى و به نحو قرآنیت، اسماء و صفات الهیه نازل گردیده است. و خداوند متعال در آن شب خواست که درِ رحمت عامه را به روى موجودات باز کند و تمام اسماء و صفات الهیه در آن شب در دسترس بشر گذاشته شده است. و بعد از این مرحله از نزول که به طور قرآنیت بود، در مواقع مخصوص آیات به طور تفصیل در مدت بیست و چند سال نازل گردید و لذا به مناسبت شرافت نزول آیات قرآنى، آن مواقع هم، عزیز و محترم گردیده‏اند.(امام خمینی، تقریرات فلسفه، ج‏3، ص 57)

چه مناسبت‏هایی در شب قدر قرار دارد؟
مناسبت شب‏ قدر، یکى مناسبت دعا و تضرع و توجه به پروردگار است که ماه رمضان بخصوص شبهاى قدر، بهار توجه دلها و ذکر و خشوع و تضرع است. ثانیاً بهانه و مناسبتى است براى اینکه دلهایمان را با مقام والاى امیر مؤمنان و سرور متقیان عالم قدرى آشنا کنیم و درس بگیریم. (بیانات سال‏1387، ص136)

چه مناسبت‏هایی در شب قدر قرار دارد؟
مناسبت شب‏ قدر، یکى مناسبت دعا و تضرع و توجه به پروردگار است که ماه رمضان بخصوص شبهاى قدر، بهار توجه دلها و ذکر و خشوع و تضرع است. ثانیاً بهانه و مناسبتى است براى اینکه دلهایمان را با مقام والاى امیر مؤمنان و سرور متقیان عالم قدرى آشنا کنیم و درس بگیریم. (بیانات سال‏1387، ص136)

چه شباهتی میان طبیعت مادی و طبیعت معنوی وجود دارد؟
همچنانى که هرکدام از فصول سال، براى تحرکات عالم طبیعت، یک اقتضاى طبیعى دارند، همین‏طور فصولى از سال، مقطعهایى از روزها و شبها و هفته‏ها و ماهها، یک اقتضائاتى براى رشد و نموّ و تحرک معنوى و باطنى انسانها و تعالى آن‏ها دارند. شب جمعه یک خصوصیتى دارد؛ روز جمعه یک خصوصیتى دارد. از این ساعات، تعجب هم نباید کرد؛ همچنانى که در طبیعت مادى یک خصوصیتى دارند، در این طبیعت معنوى، در روح انسان، در تعالى انسان، در قبول اعمال و در تأثیر اعمال عبادى هم یک خصوصیاتى دارند؛ همان‏طور که عرض کردیم مثل روز جمعه، شب نیمه‏ى شعبان و اوقاتى که بخصوص از طرف شرع مقدس معین شده است؛ «ایاما معدودات» که در باره‏ى ماه رمضان است یا ایام ذى‏حجه و از این قبیل. انتخاب این روزها تصادفى نیست، که حالا ماه رمضان از لحاظ طبیعت و تأثیر با ماه رجب یا ماه ذى‏قعده یکسان باشد؛ نه، یک خصوصیتى دارد؛ مثل همان خصوصیت فصول که عرض کردیم. (بیانات سال ‏1385، ص 121) در حقیقت از شب‏ قدر، انسان مؤمن روزه‏دار، سال نوى را آغاز مى‏کند. در شب‏ قدر تقدیر او در دوران سال براى او از سوى کاتبان الهى نوشته مى‏شود. انسان وارد یک سال نو، مرحله‏ى نو و در واقع یک حیات نو و ولادت نو مى‏شود. (از بیانات سال‏1388، ص 159)

کیفیت نزول قرآن در شب قدر به چه صورت بوده است؟
در ماه مبارک رمضان قضیه‏اى اتفاق افتاد که ابعاد آن قضیه و ماهیت آن قضیه در ابهام الى الابد مانده است براى امثال ماها و آن نزول قرآن است. نزول قرآن بر قلب رسول اللَّه در لیلة القدر، کیفیت نزول قرآن و قضیه چه بوده است و روح الأمین در قلب آن حضرت قرآن را نازل کرده است و از طرفى خدا انْزَلْناهُ فِى لَیْلَةِ الْقَدْرِ این نزول قرآن در قلب پیغمبر در لیلة القدر کیفیتش چیست؟ باید بگویم غیر از خود رسول اکرم و آنهایى که در دامن رسول اکرم بزرگ شدند و مورد عنایت خداى تبارک و تعالى، عنایات خاص او بودند، براى دیگران مطلقاً در حجاب ابهام است که مسأله تنزّل چى است، نزول در قلب چى است، روح الامین چى است، کیفیت وارد شدن روح الامین با قرآن در قلب رسول اللَّه‏ چى است، «لَیْلَةِ الْقَدْرِ» چى است؟ اینها مسائلى است که به نظر سطحى یک مطالب آسانى است، و گاهى هم یک حرفهایى گفته شده است؛ لکن به شما عرض کنم کیفیت نزول قرآن در ابهام باقى مانده است براى امثال ما، و کیفیت نزول ملائکة اللَّه در لیلة القدر و ماهیت لیلة القدر. (صحیفه امام، ج‏17، ص 490)

ضیافت پیامبر (ص) در شب قدر چگونه بوده است؟ ‏
و این دعوتى که خداى تبارک و تعالى به حسب آن چیزى که از رسول اکرم منقول است که دُعیتُمْ الى‏ ضِیافَةِ اللَّه ضیافت چى هست و کى پذیرفته است این ضیافت را، و براى مقدمات پذیرش، این زیارت، این ضیافت چى هست و خود ضیافت چى هست.باید عرض کنم که غیر از خود رسول اکرم- صلى اللَّه علیه و آله و سلم- کسى به این ضیافتى که خداى تبارک و تعالى دعوت کرده است، آن طور که او اجابت کرده است کسى اجابت نکرده است.
دعوت مراتب دارد، اجابت هم مراتب دارد. آن مرتبه اعلاء اجابت آنى است که پس از حصول مقدمات و ریاضاتى که رسول خدا- صلى اللَّه علیه و آله و سلم- کشیده‏اند منتهى شد به اینکه خداى تبارک و تعالى از او ضیافت کرد به نزول قرآن.
قرآن آن نعمتى است که در ضیافتى که از رسول خدا شده است، آن نعمتى است که در آن سفره‏اى که از ازل تا ابد پهن است پیغمبر اکرم برخوردار از آن بوده، و مقدمات، آن مقدماتى است که سالهاى طولانى ریاضات معنوى کشیده است تا رسیده است به آنجایى که لایق این ضیافت شده است؛ و مهم قضیه اعراض از دنیاست.(صحیفه امام، ج‏17، ص 490)

بهترین کار در شب قدر چیست؟
شب‏ قدر، فرصتى براى مغفرت و عذرخواهى است. از خداى متعال عذرخواهى کنید. حال که خداى متعال به من و شما میدان داده است که به سوى او برگردیم، طلب مغفرت کنیم و از او معذرت بخواهیم، این کار را بکنیم، و الّا روزى خواهد آمد که خداى متعال به مجرمین بفرماید: «لا یؤذن لهم فیعتذرون». خداى نکرده در قیامت، به ما اجازه‏ى عذرخواهى نخواهند داد. به مجرمین اجازه نمى‏دهند که زبان به عذرخواهى باز کنند؛ آنجا جاى عذرخواهى نیست. اینجا که میدان هست، اینجا که اجازه هست، اینجا که عذرخواهى براى شما درجه مى‏آفریند، گناهان را مى‏شوید و شما را پاک و نورانى مى‏کند، از خداى متعال عذرخواهى کنید. اینجا که فرصت هست، خدا را متوجّه به خودتان و لطف خدا و نگاه محبّت الهى را متوجّه و شامل حال خودتان کنید. «فاذکرونى اذکرکم»؛ مرا به یاد آورید، تا من شما را به یاد آورم. این فرصت، فرصت زندگى و حیات است که براى بازگشت به خدا در اختیار من و شماست و بهترین فرصتها ایامى از سال است که از جمله‏ى آن‏ها ماه مبارک رمضان است و در میان ماه مبارک رمضان، شب قدر! (بیانات سال‏ 1376 ، ص 176)
ماه مبارک رمضان چه ماهی است و از آنجا که ما گرفتاری‏ها و مشکلات زیادی داریم، چگونه مشکلات ما آسان می‏شود؟
ماه مبارک رمضان که ماه مبارک است ممکن است براى این باشد که ماهى است که ولى اعظم؛ یعنى رسول خدا واصل شده است و بعد از وصول، ملائکه را و قرآن را نازل کرده است. به قدرت او ملائکه نازل مى‏شوند؛ به قدرت ولى اعظم است که قرآن نازل مى‏شود و ملائک نازل مى‏شوند. ولىّ اعظم، به حقیقت قرآن مى‏رسد در ماه مبارک و شب قدر، و پس از رسیدن، متنزل مى‏کند به وسیله ملائکه- که همه تابع او هستند- قرآن شریف را، تا به حدى که براى مردم بگوید. قرآن در حد ما نیست، در حد بشر نیست.قرآن سرّى است بین حق و ولىّ اللَّه اعظم که رسول خداست، به تبع او نازل مى‏شود تا مى‏رسد به اینجایى که به صورت حروف و کتاب در مى‏آید که ما هم از آن استفاده ناقص مى‏کنیم. و اگر سرّ «لیلة القدر» و سرّ «نزول ملائکه» در شبهاى قدر- که الآن هم براى ولىّ اللَّه اعظم حضرت صاحب- سلام اللَّه علیه- این معنا امتداد دارد- سرّ اینها را ما بدانیم، همه مشکلات ما آسان مى‏شود. تمام مشکلاتى که ما داریم براى این است که، ما محجوبیم از اینکه واقعیت را آن طور که هست و نظام هستى را به آن طورى که تنظیم شده است، مشاهده کنیم. ما گمان مى‏کنیم که حیاتِ در اینجا چیزى است و نبودن در اینجا نقصى است، در صورتى که حیات در اینجا نازله آن حقیقتى است که از عالم غیب آمده است و موت- اگر چنانچه موت انسانى باشد- رجوع به همان مرتبه‏اى است که در اول بوده است، و البته مراتب مختلف و شئون مختلف است. و ما امیدواریم که از فیض ماه مبارک و فیض عید ماه مبارک- که عید وصال است- ما هم حظّى ببریم که بتوانیم در این مشکلاتى که بر ما وارد مى‏شود، سرفراز بیرون بیاییم، تمام چیزهایى که انبیا آوردند، مقصود آنها به ذات نبوده است تشکیل حکومت مقصود به ذات نیست براى انبیا. دعوتها هر چه مى‏شود مقدمه است براى اینکه انسان را بیدار کنند، انسان را بفهمانند به‏ «او»، ارائه بدهند به «او» که چه بوده است و چه هست و چه خواهد بود و عالم چه جور است وضعش با ذات مقدس حق تعالى. و ما دستمان از این مسائل کوتاه است و امیدواریم که به برکت اولیاى خدا، ما هم یک آشنایى ضعیفى پیدا بکنیم و بعض از حجب، از پیش چشم ما برداشته بشود. ( صحیفه امام، ج‏19، ص 286)

چه ارتباطی بین روز قدس و شب قدر وجود دارد؟
جمعه آخر ماه مبارک رمضان روز قدس است و در دهه آخر ماه رمضان به احتمال زیاد شب قدر است. شبى است که احیاى آن سنت الهى است و قدر و منزلت آن از هزار ماه منافقان والاتر است. شبى است که مقدرات خلق در آن شب پایه‏ریزى مى‏شود. روز قدس که همجوار شب قدر است لازم است که در بین مسلمانان احیا شود و مبدأ بیدارى و هوشیارى آنان باشد، و از غفلتهایى که در طول تاریخ خصوصاً سده‏هاى اخیر شده است بیرون آیند تا آن روز هوشیارى و بیدارى از دهها سال ابرقدرتها و منافقان جهان والاتر باشد، و مسلمانان جهان مقدرات خود را خود به دست قدرت خود پى‏ریزى و پایه گذارى کنند. در شب قدر، مسلمانان با شب زنده دارى و مناجات خود از قید بندگى غیر خداى تعالى که شیاطین جن و انسند، رها شده و به عبودیت خداوند در مى‏آیند، و در روز قدس که آخرین روزهاى شهر اللَّه اعظم است، سزاوار است که مسلمانان جهان از قید اسارت و بردگى شیاطین بزرگ و ابرقدرتها رها شده و به قدرت لا یزال اللَّه بپیوندند و دست جنایتکاران تاریخ را از کشورهاى مستضعفان قطع و رشته طمع آنان را بگسلانند. هان اى مسلمانان جهان و مستضعفان گیتى، بپاخیزید و مقدرات خود را به دست گیرید. (صحیفه امام، ج‏15، ص 60)

در شب قدر چه توصیه‏ای برای مردم دارید؟
من به همه‏ى شما مردم عزیزمان توصیه مى‏کنم، امشب را که شب‏ قدر است، قدر بدانید. دعا، تضرع، توبه و انابه و توجه به پروردگار، جزو وظایف همه‏ى ماست. مشکلات عمومى مسلمین، مشکلات کشور، مشکلات شخصى‏تان و مشکلات دوستان و برادرانتان را با خداى خودتان مطرح کنید. از خداى متعال توجه بخواهید؛ از خداى متعال مغفرت بخواهید؛ از خداى متعال انابه و حال و توجه بخواهید.
امشب را قدر بدانید. شب بسیار مهمى است؛ شب بسیار عزیزى است. به ولىّ‏عصر، أرواحنا فداه، توجه کنید؛ به در خانه‏ى خدا مسجد بروید و به برکت امام زمان از خداى متعال خواسته‏هایتان را بگیرید. بنده هم از همه‏ى شما ملتمس دعا هستم.( بیانات سال ‏1371، ص 12)
این روزها را قدر بدانید. شبهاى قدر را حقیقتاً قدر بدانید. قرآن صریحاً مى‏فرماید: «خیر من الف شهر»؛ یک شب بهتر از هزار ماه است! این خیلى ارزش دارد. شبى است که ملائکه نازل مى‏شوند. شبى است که روح نازل مى‏شود. شبى است که خداى متعال آن را به عنوان سلام دانسته است. سلام، هم به معنى درود و تحیّت الهى بر انسان‏هاست، هم به معناى سلامتى، صلح و آرامش، صفا میان مردم، براى دلها و جانها و جسمها و اجتماعات است. از لحاظ معنوى، چنین شبى است! شبهاى قدر را قدر بدانید و براى مسائل کشور، مسائل خودتان، مسائل مسلمین و مسائل کشورهاى اسلامى دعا کنید. (بیانات سال‏1376 ، ص 176)

منبع : http://abna.ir/