فلسفه عزاداری برای امام حسین (ع)

فلسفه عزاداری برای امام حسین (ع)

الف. زنده نگاه داشتن نهضت عاشورا

عزاداری برای امام حسین(علیه السلام) در مهم ترین کارکرد خود، سبب شده است تا یاد، نام و پیام‌های نهضت عاشورا زنده و جاوید بماند، و آموزه‌های آن به همه بشریت انتقال یابد. از این طریق، همه انسان‌ها ـ مسلمان و نامسلمان ـ در طول تاریخ، با آموزه هایی همچون: ستم ستیزی، آزادگی، شهادت طلبی، ایثار و حقیقت جویی آشنا شده اند. در این باره، این سخن از یک نویسنده غربی بسیار جالب توجه است: «اگر مورخان ما حقیقت این روز (عاشورا) را می دانستند و درک می کردند که عاشورا چه روزی است، این عزاداری را مجنونانه نمی پنداشتند; زیرا پیروان حسینی به واسطه عزاداری حسینی می دانند که پستی و زیر دستی و استعمار و استثمار را نباید قبول کرد; زیرا شعار پیشرو و آقای آن‌ها ندادنِ تن به زیر بار ظلم و ستم بود.»

فضیل بن یسار از امام صادق (ع) نقل می کند که فرمود: «آیا در مجالس عزا می نشینید و از مصایب ما یاد می کنید؟» گفتم: آری. فرمود: خدا رحمت کند افرادی که ولایت را زنده می کنند. ای فضیل هرکه یاد ما کند یا نزد او از ما یاد شود و گریه کند، حتی به مقدار بال مگسی، خدا گناهان او را می آمرزد حتی به مقدار کف دریاها.»

ب. معرفی الگوهای راستین 

عزاداران حسینی، با شرکت در مراسم عزای امام حسین(علیه السلام)و یاران با وفایش، با شخصیت و عظمت روحی آنان آشنا می شوند، و آنان را انسان‌های کاملی می یابند که واجد صفات پسندیده صبر، وفا، استقامت، و از خود گذشتگی اند، و هر یک، الگو و اُسوه نیکی هایند. مهم تر اینکه عزاداران به یاد مظلومیت و مصیبت ایشان به سوگ می نشینند، می گریند، و بر سر و سینه می زنند، و از این طریق، شناخت خود را نسبت به آنان با پیوندی عاطفی، استحکام می بخشند.

از آن سو، عزاداران با دشمنان امام حسین(علیه السلام)، یزید و یزیدیان، نیز آشنا می شوند، و نسبت به آنان عمیقاً نفرت پیدا می کنند. بر این اساس، عزاداری امام حسین(علیه السلام)، در عمل، به تحقّقِ «تولّی» و «تبرّی» می انجامد، و فرصتی می شود تا عزاداران در خطاب به مقتدای خود، اعلام کنند: «انّی سلمٌ لِمن سالمکم و حربٌ لِمن حاربکم و ولی لِمن والاکم و عدوٌّ لِمن عاداکم»16; من، با کسانی که با شما در آشتی و صلح باشند، آشتی اَم ; و با کسانی که با شما در ستیز و جنگ باشند، در ستیزم; و با کسانی که شما را دوست بدارند، دوستمَ; و با کسانی که شما را دشمن بدارند، دشمَنم.

  ج. تعلیم معارف دینی

مجالس عزاداری امام حسین(علیه السلام)فرصتی بسیار ارزشمند به دست می دهد تا واعظان و خطیبان عالم، به بیان احکام و مباحث شرعی، اخلاقی و اعتقادی بپردازند و عزاداران حسینی را با معارف دینی آشنا کنند. بر این اساس، همان گونه که در محرم سال 61 هجری، امام حسین(علیه السلام)برای احیای دین قیام کرد، مراسم عزاداری او نیز در طول تاریخ، بستری شد برای احیای دین و ترویج معارف آن. عزاداری علاوه بر آنکه روش شهادت و فداکاری وایثار و شهادت پروری را به انسان می آموزد و رهبر با کفایت می تواند به واسطه آن مجالس و آن دسته از احساسات مردم بهره گیرد، اضافه بر ان تعلیم و تعلم عمومی نیز مرهون این مجالس است .تهذیب نفس خصوصا صبر ، استقامت ، شجاعت و زیر بار ظلم نرفتن، از اثرات مستقیم آن است . نقش دیگه این گونه مجالس، زنده نمودن دو قانون است از قوانین بزرگ اسلام که امر به معروف و نهی از منکر باشد

د. ایجاد معنویّت در جامعه

چنان که پیش تر نیز گذشت، شرکت در عزاداری امام حسین(علیه السلام)، آرامش و لذت خاصی به عزاداران می بخشد. در واقع، این آرامش ناشی از فضای ویژه ای است که در مجالس عزای حسینی به وجود می آید. در این مجالس، سخن از دیانت، حقیقت و مظلومیت، با اشک و سوز همراه می شود و جان‌های خسته از زندگی‌های روزمره را دگرگون می کند. در نتیجه، عزاداران احساس پاکی، سبکباری، لطافت و معنویت می کنند که این حالات خود می تواند بیانگر نوعی از تزکیه و پالایش روحی باشد که با شرکت در مجالس عزای حسینی به دست می آید; البته سزاوار است که عزاداران در خارج از مجالس عزا نیز مراقب اعمال خود باشند تا رشد معنوی آنان افول نیابد.

فلسفه روضه خوانی در نگاه « رینو جوزف »  

یکى از نتایج بسیار مفید حادثه عاشورا که همواره مورد استفاده عموم و از وسایل تعلیم و تربیت و هدایت جامعه است ، برنامه اى است که به عنوان سوگوارى در مسیر تاریخ و در طول قرن ها اجراء مى شود.شاید کسانى باشند که اهتمام شیعه را در برگزارى این مراسم و صرف مبالغى را در این مراسم ها بى فایده بشمارند، ولى اگر فواید معنوى این مراسم و تاءثیر آن در جامعه را بررسى کنند تصدیق خواهند کرد که بهترین وسیله اصلاح و مؤ ثرترین مکتب براى تشکیل شیعه همان مراسم است .دکتر (رینو جوزف ) مستشرق معروف فرانسوى در کتاب خود موسوم به اسلام و مسلمانان که به عربى ترجمه شده و به نام ((الاسلام و المسلمون )) مشهور است شرح بسیار عمیق و روشن پیرامون فلسفه عزادارى حسین علیه السلام و روضه خوانى و هیات هاى عزا نگاشته و به فوایده این مراسم از جنبه سیاست و اخلاق و تربیت و کمالات اشاره کرده او مرکز ثقل آن را در کشورهاى اسلامى ، ایران معرفى کرده و پیشرفت و بقاى شیعه را بخصوص در کشور هند و پاکستان و بعضى کشورهاى دیگر مرهون سوگوارى سیدالشهداء دانسته است .همچنین این مستشرق عقیده دارد که با حفظ این مراسم جمعیت و شوکت و ترقى شیعه در آینده تضمین خواهد شد. این مستشرق ضمن اشاره به اوقاف و موقوفات و سایر وجوهى که شیعه جهت برگزارى مراسم عزادارى امام حسین علیه السلام صرف و خرج مى کنند مى گوید: مذاهب دیگر در راه تبلیغات دینى به مقدار شیعه ریزش و بذل مال ندارند و تنها شیعه است که بدون مبالغه سه برابر سایر فرق اسلامى در این هدف متحمل مخارج گزاف مى شود و اگر یک نفر شیعه در دورترین نقطه هم باشد، منفردا مراسم سوگوارى را در حد ممکن خود انجام مى دهد، و به همان نسبت دعوت و تبلیغ خود را به جا مى آورد. منبر و وعظ خطابه و سخنرانى در رشد و تربیت خطبا و وعاظ و گویندگان و پرورش اخلاق عوام و آشنا کردن به علوم و معارف و موقعیت خاصى دارد.مسائل کلى و جزى و دانستنى هاى متنوع در منابر و محافل مورد بحث و بررسى قرار مى گیرد و از این رهگذر طبقه عامى شیعه در مسائل فقهى و عقاید بیشتر از سایر فوق تبحر دارند و اگر زمینه ترقى علمى و صنعتى و اقتصادى جامعه هاى اسلام را دقیقا بررسى کنید، به خوبى روشن خواهد شد که فرقه شیعه پیشرفته ترین جامعه در میان جوامع اسامى است ، و آمادگى آنان براى هر گونه آموزش علمى و صنعتى جدید و قدیم بیشتر است ؛ چنانکه تعداد کارگر در شیعه به نسبت جمعیت زیادتر است .
شیعه دین خود را بازور شمشیر پیش نبرده ، بلکه با نیروى تبلیغ و دعوت پیشرفت کرده و کوشش در توسعه مراسم سوگوارى مهم ترین عامل در جلب توجه هندیان و مجوس و سایر مذاهب به مذهب تشیع بوده است

منبع : کتاب فضائل و سیره امام حسین(ع) در کلام بزرگان

کتاب زندگانی چهارده معصوم (ع)  نوشته آیت اله حسین مظاهری

http://zaerin.ir